Cwestiynau Cyffredin

Bydd y Cyngor yn derbyn ychydig llai na £223 miliwn gan Lywodraeth Cymru ar gyfer 2025/26, ffigur sy'n cyfrif am tua dwy ran o dair o'i incwm. 

Mae'r arian a dderbyniwyd gan Lywodraeth Cymru yn gynnydd o 3.3% o'r llynedd. 

Fodd bynnag, mae'r galw am wasanaethau cyngor critigol penodol yn parhau i dyfu'n gyflym, fel y mae'r gost o ddarparu llawer o wasanaethau eraill. 

Mae hyn i gyd yn golygu bod y Cyngor yn wynebu diffyg sylweddol yn y gyllideb o £8.045 miliwn ar gyfer y flwyddyn nesaf. O ganlyniad mae angen newidiadau i ddod â'i wariant yn unol â'i incwm. 

Mae'r Cyngor yn wynebu diffyg cyllideb rhagamcanol o £8.045 miliwn, dyma'r bwlch rhwng y gost rhagamcanol o ddarparu ein gwasanaethau a'r swm o arian sydd gennym ar gael. 

• Mae nifer o resymau pam mae'r Cyngor yn wynebu diffyg yn y gyllideb, gan gynnwys: 
• Cynnydd yn y galw am wasanaethau penodol, megis gofal cymdeithasol oedolion a phlant a disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol
• Cost cynyddol o ddarparu gwasanaethau i ddiwallu anghenion preswylwyr, oherwydd chwyddiant a ffactorau eraill. 
• Cyfraddau llog uwch
• Mwy o gostau cyflog a phensiwn i athrawon a gweithwyr cyngor 

Mae'r cynnydd o 3.3% mewn cyllid gan Lywodraeth Cymru yn brin o gwrdd â'r costau ychwanegol hyn.

Mae'r Cyngor yn cynnig gwneud nifer o bethau i gydbwyso ei gyllideb. 

Gallai taliadau am rai gwasanaethau godi, gan gynnwys casgliadau gwastraff gwyrdd a chyngor cynllunio.

Byddai mwy o grwpiau chwaraeon a chymunedol yn cael cyfle i ennill mwy o annibyniaeth drwy gymryd drosodd y gwaith o reoli eu cyfleusterau, trefniant sydd eisoes wedi profi'n hynod boblogaidd ymhlith clybiau bowlenni a sefydliadau eraill. 

Mae adolygiad o sut mae rhai gwasanaethau gofal cymdeithasol yn cael eu darparu yn un arall o'r ffyrdd y gallai'r Cyngor arbed arian. Gallai nifer o adeiladau nas defnyddiwyd hefyd gael eu gwerthu neu eu trosglwyddo i grwpiau cymunedol. 

Mae cynigion hefyd i gynhyrchu incwm ychwanegol. Er enghraifft, yn gysylltiedig â Rhaglen Adfywio'r Cyngor a'r cais Lefelu i Fyny llwyddiannus a fydd yn gweld creu marina yn y Barri, mae cynllun i rentu gofod swyddfa yn Swyddfa'r Doc gerllaw. 

Mae'r dreth gyngor yn darparu tua 33% o gyllideb gyffredinol y Cyngor. Mae'r Cyngor yn darparu cannoedd o wasanaethau i drigolion ledled Bro Morgannwg ac mae'r galw am ddarparu gwasanaethau penodol a'r gost yn cynyddu flwyddyn ar ôl blwyddyn. 

Mae 71% o wariant net y Cyngor ar Ysgolion a Gwasanaethau Cymdeithasol. 

Y llynedd roedd cost rhedeg ysgolion a gofalu am drigolion bregus yn fwy na chyfanswm y Dreth Gyngor a dalwyd ar draws y flwyddyn.

Mae hyn yn golygu mai ychydig iawn o hyblygrwydd sydd pan fydd y Cyngor yn gosod ei gyllideb a rhaid gwneud penderfyniadau anodd ar ddyrannu'r cyllid sy'n weddill i wasanaethau eraill, fel ailgylchu a chasglu gwastraff.  

Mae cronfeydd wrth gefn yn arian sydd wedi'i roi o'r neilltu i dalu am rywbeth yn y dyfodol neu ar gyfer argyfyngau. Mae'r arian hwn ychydig yn debyg i gyfrif cynilion y Cyngor. Rhaid i'r Cyngor fod yn ofalus iawn o ran sut mae'n defnyddio'r arian yma oherwydd unwaith y mae wedi mynd, mae wedi mynd. 

Mae dau fath o gronfeydd wrth gefn y cyngor: 

• Cronfa wrth gefn wedi'u clustnodi — mae'r rhain eisoes wedi ymrwymo i gael eu gwario ar gynlluniau neu brosiectau penodol, fel adeiladu ysgolion newydd. 
• Cronfa wrth gefn cyffredinol — mae'r rhain ar gyfer ymateb i ddigwyddiadau annisgwyl ac mae'n ddoeth cadw swm penodol o gyllid ar gyfer y digwyddiadau hyn.

Er y gellir defnyddio cronfeydd wrth gefn i ariannu diffyg ar sail tymor byr, ni ellir eu defnyddio i ariannu gwariant parhaus (e.e. costau staffio) gan eu bod yn symiau untro o gyllid. Ar ôl iddynt gael eu gwario, byddai'r cyngor yn agored i'r risg, os bydd rhywfaint o wariant annisgwyl difrifol yn angenrheidiol, na fydd unrhyw arian ar gael ar ei gyfer. 

Mae'r Cyngor yn bwriadu defnyddio £6 miliwn o'i gronfeydd wrth gefn yn 2025/26, buddsoddiad o £5 miliwn yn asedau'r Cyngor a bydd £1 miliwn yn mynd tuag at gefnogi pwysau digartrefedd.

Mae gan y Cyngor raglen waith barhaus i ddod o hyd i arbedion effeithlonrwydd a thorri costau drwy ail-lunio a thrawsnewid gwasanaethau. Nodwyd £9.026 miliwn o arbedion ar gyfer y flwyddyn nesaf. Mae hyn yn cynnwys cynhyrchu incwm ychwanegol, gwneud gwell defnydd o'n hasedau a defnyddio digidol i gefnogi darparu gwasanaethau.